Sen o Syjonie

Wzgórze w Jerozolimie, miejsce złożenia Arki Przymierza, biblijne określenie Izraela. Syjon to konkretne miejsce na mapie, ale nie tylko – to także symbol tęsknoty za własną ojczyzną, sen o ziemi obiecanej, do którego w tym roku nawiązuje Festiwal Kultury Żydowskiej.

„Tegoroczny festiwal poświęcamy Syjonowi, temu realnemu i temu ze snów, bo tylko on jest nieporuszony i trwa wiecznie. Znaczenie ma dla mnie fakt, że w tym roku obchodzimy setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości i jednocześnie siedemdziesiątą rocznicę istnienia państwa Izraela. Oba kraje – jeden po dwóch tysiącach, drugi po 123 latach – odzyskały swój własny Syjon. Nie chciałbym, aby którekolwiek z tych państw ponownie go straciło” – tak Janusz Makuch, założyciel i dyrektor Festiwalu Kultury Żydowskiej, tłumaczy jego myśl przewodnią, przywołując zarazem te dwie ważne rocznice.

Przestrzeń dla sztuki

Organizatorzy 28. Festiwalu Kultury Żydowskiej (22 czerwca – 1 lipca) postanowili ożywić miejsca zapomniane, w które wpisana jest historia wielu pokoleń krakowskich Żydów, zapraszając do współpracy jerozolimski kolektyw artystyczny HaMiffal. W mieszkaniu rodziny Bosaków przy ulicy św. Sebastiana 32 twórcy z Izraela i Polski stworzą serię prac site-specific przygotowanych specjalnie na tegoroczną edycję festiwalu. Odkryją przed nami historię miejsca oraz jego związki z Jerozolimą, ukazując pasmo osobistych doświadczeń, historycznych zawirowań i ideowych wyborów.

Wydarzeniem specjalnym będą spacery-performanse, podczas których Patrycja Kowańska i Łukasz Wojtysko odsłonią przed nami nieoczywistą i ukrytą stronę Kazimierza. Wspólnie z Krakowskim Biurem Festiwalowym organizatorzy zaproszą nas również na cykl spotkań literackich i wykładów, m.in. w mieszkaniu Czesława Miłosza (patrz s. 47).

Nie zabraknie akcentów kulinarnych: kolacji szabatowych w Chederze, wyjątkowego pikniku na Bulwarach Wiślanych nieopodal kościoła na Skałce (23 czerwca) oraz warsztatów kulinarnych poświęconych daniom inspirowanym Biblią, które poprowadzi Moshe Basson, szef restauracji Eucaliptus – jednej z najlepszych w Jerozolimie i całym Izraelu (25, 26 czerwca).

Symfonia różnorodności

Sercem festiwalowego programu są nieodmiennie koncerty. Muzycy z Izraela zaprezentują to, co kształtowało i co wciąż kształtuje muzyczny krajobraz Eretz Israel, począwszy od śpiewu i muzyki świątynnej, poprzez muzykę klasyczną, na olśniewających projektach młodych twórców kończąc. 24 czerwca w samo południe z krakowskim zespołem kameralnym Pan Ton Quartet zagra w synagodze Tempel maestro David Krakauer. Będzie to światowa premiera utworu zatytułowanego Dybuk, który na zamówienie Festiwalu Kultury Żydowskiej napisał kompozytor Wlad Marhulets o polsko-żydowsko-białoruskich korzeniach. Niedzielny wieczór w synagodze Tempel upłynie za to pod znakiem śpiewu kantorów: podczas koncertu Którzy ufają w Panu, są jak góra Syjon wystąpią czołowi kantorzy młodego pokolenia: Shlomo Seletzki, Yaakov Lemmer i objawienie ostatniej dekady – jego brat Shulem Lemmer. W kolejnych dniach usłyszymy muzykę znakomitego izraelskiego kwartetu smyczkowego Jerusalem Quartet (26 czerwca) i zespołu Kutiman Orchestra określanego mianem „architekta psychodelicznej orbity funku” (27 czerwca). Wystąpi fenomenalna Jerusalem Orchestra East-West z kantorami Emilem Zrihanem i Moshe Loukiem (29 czerwca).

Scena Teatru Nowego Proxima należeć będzie do kobiet. Pochodząca z Tel Awiwu Noga Erez wprowadzi nas w niepokojący transowy świat swej muzyki wypełnionej wyrazistym syntezatorowym brzmieniem (26 czerwca), a Victoria Hanna zaprezentuje aramejski rap, w którym z finezją przemienia hebrajski alfabet w nietypowe kompozycje muzyki współczesnej (27 czerwca).

Na festiwalu zagości również nowoczesna elektronika w wykonaniu jerozolimskiego artysty Yudko (24 czerwca, Hevre) i telawiwskiego DJ-a Omri Smadara (26 czerwca, Alchemia), afro-jazz Sefie Zieslinga (28 czerwca, Alchemia) i muzyka Żydów etiopskich w nowoczesnych aranżacjach Abate Barihuna (27 czerwca, Alchemia). Zwieńczeniem muzycznej eksploracji Izraela będzie koncert queer-popowej grupy Young Yosef (1 lipca, Cheder).

Usłyszymy również muzykę z innych „Syjonów”. Frank London w swoim projekcie z Eleanor Reissą zaprezentują jidyszowy Nowy Jork (25 czerwca, synagoga Tempel). Orkiestra Klezmerska Teatru Sejneńskiego we współpracy z Davidem Krakauerem, Frankiem Londonem i Michaelem Alpertą zaprezentuje muzykę duchowego polsko-żydowskiego pogranicza (28 czerwca, synagoga Tempel). Mała Orkiestra Dancingowa zagra przeboje autorstwa żydowskich kompozytorów z międzywojennej Warszawy (25 czerwca, Hevre), a klasyczne i współczesne piosenki jidysz przypomni „ostatni klezmer Galicji” Leopold Kozłowski wraz ze swoimi przyjaciółmi (1 lipca). Program dopełnią nocne jam sessions w Alchemii i kultowe imprezy DJ-skie na Barce, które przygotuje telawiwski Teder.

Muzyczną kulminacją 28. edycji będzie 30 czerwca Szalom na Szerokiej. Wśród wielu gwiazd muzyki żydowskiej z całego świata wystąpi na nim rewelacyjny Jazz Band Młynarski – Masecki grający polski przedwojenny jazz.

***

Żydzi – rozproszeni po całym świecie – przez dwa tysiące lat marzyli o swoim kraju. Festiwal Kultury Żydowskiej podąża za tym marzeniem, tworząc na krakowskim Kazimierzu – miejscu, które dla wielu polskich Żydów było namiastką Syjonu – przestrzeń pokoju, wzajemnego szacunku i miłości. Spotkajmy się tam, by odnaleźć swoją własną ziemię obiecaną!

(Justyna Skalska, miesięcznik „Karnet”)