Najważniejszą świątynią Krakowa jest od średniowiecza kościół Mariacki, a od ponad pięciuset lat jego perłą pozostaje monumentalny ołtarz główny wykonany w latach 1477–1489 na zlecenie miejskich rajców przez sprowadzonego z Norymbergi rzeźbiarza Wita Stwosza. To wyjątkowe dzieło, największa w Europie gotycka nastawa ołtarzowa, pozostaje w miejscu swojego przeznaczenia od stuleci – na przekór kolejnym epokom nakazującym zastępować dawne ołtarze wystrojem zgodnym z nowymi modami.

Konserwatorom zależało na tym, by jak najbardziej zbliżyć się do oryginału: odsłonić pierwotną, gotycką kolorystykę szat i karnacji postaci. „Wszystko, co możemy pokazać z fenomenu sztuki średniowiecznej, przekazujemy dzisiaj – zaznacza kierujący pracami konserwatorskimi Jarosław Adamowicz, profesor krakowskiej ASP. – Jeśli cokolwiek mnie przytłaczało, to fenomen dłuta mistrza. Fenomen absolutnej, bezgranicznej wyobraźni, jaką dysponowali twórcy tego retabulum”.

Monumentalna średniowieczna konstrukcja wykonana z dębu liczy 13 metrów wysokości i 11 metrów szerokości. Figury w głównej scenie Zaśnięcia Matki Bożej w otoczeniu apostołów mierzą niemal trzy metry. Dwa ruchome i dwa nieruchome skrzydła ołtarza wypełniają sceny z życia Matki Boskiej i Jezusa – w sumie ponad dwieście postaci wyrzeźbionych w lipowych klocach. W predelli (podstawie ołtarza) Stwosz zobrazował Drzewo Jessego, czyli genealogię Marii i Jezusa, zaś ołtarz wieńczy scena koronacji Matki Boskiej i figury patronów Polski: św. Wojciecha i św. Stanisława. Całość zaskakuje nie tylko uderzającym pięknem, ale i realizmem. Stwosz nadał postaciom rysy współczesnych mu krakowian, odtwarzając wszelkie szczegóły, także te nie najpiękniejsze – dłonie zdeformowane pracą i reumatyzmem, łysiejące czaszki, widoczne pod napiętą skórą żyły.

Konserwacja ołtarza głównego kościoła Mariackiego od lat ściśle wiąże się z działalnością ASP w Krakowie. Sam mistrz Jan Matejko, jako dyrektor ówczesnej Szkoły Sztuk Pięknych, zawarł z parafią umowę dotyczącą opieki artystycznej nad wystrojem wnętrza świątyni. W latach 1932–1933 w skład zespołu ds. odnowienia ołtarza powołano rektora Akademii Józefa Mehoffera oraz profesora Konstantego Laszczkę. Po niemal 150 latach ASP nadal trzyma pieczę nad stanem jednego z najwybitniejszych dzieł sztuki w naszej części Europy. W uroczystość Wniebowzięcia NMP – 15 sierpnia – w kościele odbędzie się dziękczynienie za konserwację ołtarza. (Dorota Dziunikowska)

Tekst ukazał się w kwartalniku „Kraków Culture” 2/2021.