Ten region przyciąga różnorodnością krajobrazów, obiektami z listy UNESCO i barwnymi tradycjami. Tu każdy znajdzie coś dla siebie.
Marek Mikos 
Kraków Culture 

Obroty ludzkich historii 
W Małopolsce wciąż żywe i ważne są odwołania do historii i legend. Na przykład na murze krakowskiego kościoła oo. Karmelitów Na Piasku możemy zobaczyć odbitą w kamieniu stopę królowej Jadwigi (ok. 1373–1399), pochodzącej z Węgier monarchini, której zawdzięczamy odnowienie i rozwój uniwersytetu nazwanego później Jagiellońskim. Dziś to jedna z najlepszych uczelni w Polsce, ciesząca się także prestiżem za granicą i kształcąca blisko 35 tysięcy studentów rocznie. 
Region od zawsze przyciągał przybyszów. Tak jak sam Mikołaj Kopernik przybywali tu studenci zachęceni właśnie renomą krakowskiego uniwersytetu. Przez wieki przyjezdni architekci, malarze i rzeźbiarze, jak Wit Stwosz, Jan Maria Padovano, Bartolomeo Berrecci, Francesco Placidi i wielu innych, w całej Małopolsce zostawiali materialne ślady swojego kunsztu. Prości chłopi, ale i inżynierowie czy rzemieślnicy licznie przybywali tu za chlebem.  
Próbki codziennego życia tych ostatnich możemy doświadczyć w Miasteczku Galicyjskim należącym do Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Odtwarza ono koloryt i rytm życia mieszkańców małopolskiej prowincji na przełomie XIX i XX wieku – wokół ryneczku z ratuszem skupiły się tu karczma, apteka z drogerią, zakład zegarmistrza, atelier fotografa, warsztat garncarza, poczta, cukiernia czy remiza strażacka. 
Wśród Małopolan z wyboru możemy też wspomnieć literackich noblistów Czesława Miłosza i Wisławę Szymborską, światowej sławy autora literatury science fiction Stanisława Lema, zdobywcę Oscara Andrzeja Wajdę, geniuszy teatru Stanisława Ignacego Witkiewicza i Tadeusza Kantora. Wiele innych sław pochodziło właśnie stąd: amerykański reżyser Billy Wilder, najbardziej „krakowski” z krakowskich artystów malarz, dramaturg i wizjoner Stanisław Wyspiański, operowa diwa Ada Sari, aktorka Helena Modrzejewska czy twórczyni kosmetycznego imperium Helena Rubinstein.  

Klucze dla odkrywcy 
Jeśli chcemy poznać Małopolskę, ale dysponujemy ograniczonym czasem, warto posłużyć się wybranym kluczem. Na przykład tym związanym ze znakiem najwyższej jakości przyznawanym przez UNESCO: chlubą regionu są obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Z 28 wyróżnionych w ten sposób miejsc w Polsce, aż połowa znajduje się właśnie tutaj! Należą do nich: historyczne centrum Krakowa wraz z Kazimierzem, kopalnie soli w Wieliczce (tutaj także Zamek Żupny) i Bochni, sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, dawny nazistowski obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau, a także osiem drewnianych świątyń rozsianych po małopolskich wsiach. 
Kluczem do podróżowania po Małopolsce mogą stać się jej smaki, choćby opatentowane produkty regionalne, m.in. obwarzanek krakowski, kiełbasa lisiecka, oscypek czy łącka śliwowica. Dzięki Janowi Pawłowi II cały świat zna kremówki – najlepsze w Wadowicach. Wiele restauracji serwuje tu lokalne potrawy i inspiruje się tradycyjną polską kuchnią. Jedna z nich – Bottiglieria 1881 – niedawno otrzymała prestiżową drugą gwiazdkę przewodnika Michelin (jako jedyna w naszym kraju!). Ale małopolskie smaki odkryjemy dla siebie także jedząc kapuśniak w słynnej krakowskiej jadłodajni U Stasi, wcinając pierogi ruskie na wysokości 931 metrów n.p.m. w Bacówce na Obidzy, pałaszując pstrąga ze stawku przy górskim potoku U Danka w Roztoce Ryterskiej i racząc się schabowym z zasmażaną kapustą wśród zrodzonych z fantastycznej wyobraźni rzeźb ludowego artysty Antoniego Toborowicza w karczmie Siedlisko w Strzeżowie.  
Ponad połowa województwa objęta jest ochroną przyrodniczą, m.in. w formie parków narodowych, których w Małopolsce znajduje się aż sześć. Posługując się tym naturalnym kluczem, odwiedzimy więc parki: Tatrzański, Babiogórski, Pieniński, Gorczański, Ojcowski i Magurski – każdy inaczej ukształtowany i przyrodniczo niepowtarzalny. W regionie usytuowane są ostoje zagrożonych wyginięciem zwierząt – od niedźwiedzi, największych polskich drapieżników, poprzez największe ssaki lądowe Europy, czyli trawożerne żubry, po ssaki latające – nietoperze i najpiękniejsze owady – motyle. W Tatrach spotkamy kozice, świstaki i orły, a także rzadkie maleńkie, kolorowe ptaki pomurniki (żyją także w Pieninach). Małopolskie góry – Tatry, Pieniny, Beskidy, Gorce – są domem dla rysi. Na górskie łąki dzięki programowi reintrodukcji wraca piękny jak jego nazwa motyl niepylak apollo. 
Naszą trasę podróży po regionie mogą wyznaczyć zamki. Oprócz najbardziej znanego – tego królewskiego w zakolu Wisły w Krakowie – „małe Wawele” stoją w Niepołomicach, Pieskowej Skale i Suchej Beskidzkiej. Zamki Tenczyn, Rabsztyn czy Lipowiec przypominają o Orlich Gniazdach – systemie średniowiecznych warowni z okresu panowania Kazimierza Wielkiego strzegących wówczas granicy Królestwa Polskiego. Natomiast sylwetki ulokowanych w Pieninach rycerskich strażnic Czorsztyn i Niedzica zjawiskowo odbijają się w wodach utworzonego w XX wieku sztucznego zbiornika na Dunajcu. 

Szlakiem kultury 
Kluczem, który otwiera przed nami Małopolskę, może stać się kultura regionu. Na festiwale muzyczne, teatralne, literackie, folklorystyczne czy sztuk wizualnych zapraszają nie tylko sceny i plenery Krakowa – uznawanego za kulturalną stolicę Polski – ale także mniejsze i całkiem małe ośrodki: Nowy Sącz (festiwal i konkurs wokalny im. Ady Sari, Święto Dzieci Gór), Zakopane (Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich, Zakopiański Festiwal Literacki), Stary Sącz (festiwal muzyki dawnej Omnia Beneficia), Biecz (Kromer Festival Biecz), Lusławice z Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego i ukochanym arboretum kompozytora czy Myślec nad Popradem (Pannonica Festival). Kto chce odwiedzić wieś, w której każdą chatę, psią budę i studnię wymalowano w kolorowe kwiaty, niech wybierze się do Zalipia. Kto ciekaw, jak zmontować kilkunastometrową palmę wielkanocną, powinien przyjechać w Niedzielę Palmową do Lipnicy Murowanej. Unikatowe eksponaty: zamki, kłódki i klucze gromadzi muzeum w Świątnikach Górnych. Kolekcję zabytkowego taboru kolejowego z najstarszym zachowanym parowozem w Polsce prezentuje skansen w Chabówce. Krynica, perła polskich uzdrowisk, przyciąga nie tylko przecudnej urody architekturą drewnianą, ale też maleńkim muzeum Nikifora, słynnego na całą Europę niepiśmiennego malarza prymitywisty. 

*** 
Z przewodnikiem w garści albo w nieznane bez mapy i smartfona – Małopolska zaprasza! Wystarczy wyczulić węch, otworzyć szeroko oczy, nastawić słuch i ruszyć przed siebie, a czasem zatrzymać się na chwilę i zachwycić.